“Ο όρος κεραμικό είναι ένας γενικός όρος που αφορά ενώσεις μεταξύ μετάλλων και αμέταλλων και μερικές φορές, περισσότερο περιοριστικά, πυριτικές ενώσεις, ειδικότερα αργίλους, που σκληραίνουν με τη θερμοκρασία.”(1) Ταυτόχρονα η κεραμική τέχνη είναι ίσως η πιο παλιά μορφή τέχνης. Τρέχοντας πίσω στο χρόνο, έκανε την εμφάνιση της αρχικά για να καλύψει ανάγκες της καθημερινότητας των ανθρώπων κι έπειτα άρχισε να διακοσμείται προκειμένου τα χρηστικά αντικείμενα να υπόκεινται και σε κάποιους αισθητικούς κανόνες και η ζωή να ομορφαίνει όσο περισσότερο γίνεται. Όλα αυτά όμως μοιάζουν γνωστά και αρκετά γενικά.

“Τα πρώτα σημάδια από κεραμικά ευρήματα ανακαλύπτονται στην Κρήτη το 7000π.χ. ενώ τα πρώτα πήλινα αγγεία της Νεολιθικής περιόδου εμφανίζονται γύρω στο 6000π.χ. Η ιστορία της αγγειοπλαστικής στην Ελλάδα μέχρι σήμερα, συμπληρώνει τα 8000 χρόνια συνεχούς πορείας. Πιo συγκεκριμένα και όσον αφορά τον Ελλαδικό χώρο, η αγγειοπλαστική αρχικά ακμάζει στην Κρήτη στα πρώτα Μινωικά χρόνια 3000-2100π.χ. και φτάνει στη μεγαλύτερή της ακμή στα μέσα Μινωικά 2100-1580π.χ. με την μορφή πήλινων σκευών.” (2) To όνομα της το χρωστά στον Κέραμο, γιό του Διόνυσου και της Αριάδνης, προστάτη των κεραμέων, που τα εργαστήρια τους ήταν μαζεμένα κάτω από την Ακρόπολη, στον Κεραμεικό. (3) Λόγω της ευκολίας στη δημιουργία επιθυμητών σχημάτων όπως δοχεία και ειδώλια, αλλά και της αντοχής των κεραμικών στο χρόνο, η κεραμική είναι η τέχνη από την οποία υπάρχουν παλαιότατα αρχαιολογικά ευρήματα. Είναι τόσο παλιά όσο ο άνθρωπος, δημιουργημένα από νερό και χώμα όπως κατά την παράδοση, ο θεός έπλασε τον άνθρωπο. Η κανάτα, η γλάστρα, το κιούπι είναι είδη καθημερινής χρήσης αλλά και στολίδια για το σπίτι και τη ζωή του ανθρώπου. Οι δημιουργοί τους, ήταν σημείο αναφοράς όχι μόνο στην καθημερινής ζωής αλλά και σε άλλες εκφάνσεις της λαϊκής παράδοσης. Ποιος δε θυμάται το γνωστό τραγούδι που αναφέρεται στον “Μπαρμπα-Γιάννη με τις στάμνες και με τα σταμνάκια του” που ο τροβαδούρος λέει με θαυμασμό “Μπαρμπα-Γιάννη Κανατά, να χαρείς τα μάτια σου”.

Η Σκύρος, φημισμένη για τα κεραμικά της, με σημαντικούς τεχνίτες. Ζωγραφισμένα πάνω στα κεραμικά και πήλινα αγγεία ολόκληρη η φύση, μα και πλάσματα ή λουλούδια βγαλμένα από τη φαντασία. Ο πηλός στο νησί πλάθεται στον τροχό, καθαρίζεται εξωτερικά για να φύγουν σημάδια από τα χέρια του πλάστη και οδηγείται στο καμίνι. Εκεί ψήνεται στους 1100 βαθμούς έπειτα ζωγραφίζεται με όλες τις ομορφιές που επιλέγει ο δημιουργός του. Όταν ολοκληρωθεί η ζωγραφιά, βουτάνε το αντικείμενο σε ένα συγκεκριμένο υλικό για να γίνει το υάλωμα, έπειτα μιας και η ζωγραφιά έχει σβηστεί λόγω του υαλώματος, ψήνεται ξανά και ζωγραφίζεται. Μετά τις τελευταίες πινελιές, είναι έτοιμο για χρήση!
Στην Ελλάδα, ο πηλός ως πρώτη ύλη φεύγει από τη Μύλο και εξάγεται. Στη συνέχεια εισάγεται ξανά στην Ελλάδα πολύ πιο ακριβός, γεγονός που δεν καθιστά τα κεραμικά ιδιαίτερα φτηνά, μιας και πρόκειται για 100% χειροποίητα αντικείμενα ή γλυπτά. Και όταν πρόκειται για κεραμική καλλιτεχνία οι τιμές ίσως είναι ακόμα υψηλότερες. Στην Ελλάδα η τέχνη της κεραμικής θεωρείται κυρίως παραδοσιακή κι έπειτα καλλιτεχνία, γεγονός που αλλάζει όσο περνάει ο καιρός.

Οι τεχνίτες και οι καλλιτέχνες του πηλού όπως και να ‘χει μεταφέρουν στα δημιουργήματα τους τις σκέψεις, τα συναισθήματα και την ομορφιά. Αφήνονται στο πλάσιμο ή στον τροχό για να αφηγηθούν ιστορίες και να θυμίσουν ξεχασμένες. Συντροφεύουν τη ζωή μας σε κάθε στιγμή, είτε στο μεσημεριανό τραπέζι, είτε σε ώρες περισυλλογής στη βιβλιοθήκη μας. Τα παλιά κτίρια λάμπουν με τα ακροκέραμα τους ακόμα να κοιτάζουν τον ουρανό και όσο κι αν δε το έχετε υπολογίσει, αφαιρώντας από το γύρω χώρο μας την κεραμική τέχνη όλα θα έμοιαζαν πιο άσχημα. Τα “παιδιά του Κέραμου” θα προσπαθούν σαν άλλοι θεοί να πλάσουν από χώμα και νερό την ομορφιά που στοχεύει μέσα μας και ανθίζει έξω μας.

Maria Myl aka Rima Lyma

1 Η τέχνη της κεραμικής και αγγειοπλαστικής, Ελένη Δαγκαλίκα, Συντηρήτρια Εκκλησιαστικών Κειμηλίων, πτυχιούχος ΑΕΑΘ, pemptousia.gr
2 Αγγειοπλαστική Τέχνη – Ιστορικά στοιχεία, Γιώργος Εμμ. Πλουμάκης, e-thrapsano.gr
3 Το σταυροδρόμι του πηλού, Αρχείο ΕΡΤ